Lowlands, dag 3: concert der concerten van Sigur Rós

Het voordeel van die ettelijke wandelingen over het Lowlands-terrein van podium naar podium: je komt nog eens wat tegen. Een grote mannelijke bezoeker, verkleed en blauw geschminkt als Smurfin, een fanfaregroep van oude mannen, een mobiele disco waaromheen tientallen bezoekers spontaan beginnen te springen en crowdsurfen, An en Jan die in het Nederlands vertaalde countrykrakers brengen of lieftallige zusters die met schmink gruwelijke verwondingen op je aanbrengen. Op Lowlands kan, mag en gebeurt nog steeds van alles. Je zou bijna vergeten dat er nog een volle dag vol verwachte muzikale hoogtepunten op het programma staat. Het brakke lijf negerend gaan we keihard door.
De grote meute vertoont zich op dag drie meestal wat later op het terrein. Twee volle festivaldagen gaan immers in de benen zitten, zeker op Lowlands. Toch hebben heel wat mensen gekozen voor een wake-up call in de India door Otto Wichers, ofwel singer-songwriter Lucky Fonz III, in z'n eentje op het podium. Om kort te zijn: een betere derde dag-opening van de misschien wel meest adremme artiest van het festival was niet denkbaar. De Fonz pakt het publiek niet alleen in met zijn mooie, ogenschijnlijk zo eenvoudige liedjes, maar ook met tal van geestige opmerkingen naar z'n publiek. "Ja, hij is mooi hoor", zegt hij bij het intro van het wat triestig aandoende Jane On The Roof. "Willen jullie niet meeklappen alsjeblieft? Want jullie hebben ritmegevoel." En het liedje The Lowlands is al jaren geleden geschreven, maar Lucky Fonz ‘begrijpt nu pas dat het liedje toch echt over Lowlands gaat." Aan het einde fluit een hele tent mee met het luchtige All My Days, een wijsje dat je uren na het optreden nog op het heel Lowlands hoort fluiten. Helemaal in je eentje een toch niet al te kleine tent volledig voor je winnen, dat lukt uiteindelijk maar weinig acts op het festival.

Zweedse zangeres/schone Lykke Li bijvoorbeeld nog niet, maar dat kan om twee uur ‘s middags ook aan haar nog uitbrakkende publiek in de Lima liggen. En aan het feit dat nog maar weinig mensen haar muziek kennen. "It feels like I'm having my own party up here", lijkt ze ietwat geagiteerd te zeggen als de respons wat gematigd is. Vreemd voor iemand die toch zegt een feestje te hebben. Maar eerlijk is eerlijk: de originele, eigenzinnige folk-, pop- en electroliedjes en de performance met drie begeleiders zouden meer enthousiasme moeten opwekken. Lekker wild dansen en heupwiegen brengt al meer teweeg in de tent, zeker als ze daarbij zelf hard op de percussieset slaat. Intussen klinkt haar zang in mooie liedjes als Dance Dance Dance of single Little Bit van debuut Youth Novels een stuk krachtiger en zelfverzekerder dan op plaat, is Vampire Weekend toch nog een beetje aanwezig op Lowlands dankzij een cover van Cape Cod Kwassa Kwassa en rapt ze aan het eind ook nog A Tribe Called Quest's Can I Kick It? midden in het publiek – "don't touch my boob." Op 24 september is ze terug in Paradiso, de zegetocht is ondanks een grillig humeur op Lowlands aangevangen.

Gelukkig is het zondagmiddag bewolkt: in de volle zon bij het half open Charlie-podium had de gitzwarte groovende psychedelische rock van het Canadese Black Mountain wellicht minder uit de verf gekomen. Onder een wolkendek is het makkelijker te genieten van de zware monsterriffs, het strakke drumwerk dat je pardoes mee naar binnen zuigt de zorgvuldige manier van opbouwen naar climaxen. Al is daar soms wel wat meer geduld voor nodig dan goed is. Sterk optreden, maar nogmaals: had beter in een donkerder tent op een later tijdstip gepast. Zie ook Holy Fuck. Mocht de Charlie volgend jaar terugkeren, laat het dan vooral een ‘echte' tent zijn, het liefst ook nog op een andere locatie in plaats van zo verstopt, voorbij de zelf al afgelegen Alpha-tent.

Na een optreden op Crossing Border vorig jaar en enkele clubshows, mag het excentrieke gezelschap Yeasayer nu zijn kunsten op Lowlands vertonen. Is het publiek klaar voor de wat vreemde, maar oh zo mooie mengeling van indiepop, wereldmuziek grooves en psychedelica? Het moet gezegd: net als Black Mountain maakt de New Yorkse band het zijn toeschouwers niet makkelijk, ook niet voor de fans die het album All Hour Cymbals goed kennen. Enkele bestaande, volstrekt eigenzinnige nummers zijn hier en daar in een nieuwe jas gestoken en worden soms flink opgerekt. Bekendste liedje 2080 brengt wel een applaus ter herkenning teweeg en ook een nieuw nummer wordt enthousiast onthaald. De techniek van de band blijft intussen fabelachtig goed, net als de vierstemmige samenzang. Prachtband, en natuurlijk is een groter publiek hier klaar voor.

Sterker nog: de eveneens eigenaardige, maar toch wat toegankelijker psychedelische pop met enkele dance-tics van het eveneens New Yorkse MGMT, blijkt voor veel mensen lastiger te behappen. Tijdens het tweede nummer na opener Time To Pretend verlaten de eerste Lowlanders al verveeld de tent. Aan Ben Goldwasser en Andrew VanWyngarden met begeleiders ligt het niet: die storten met overgave in de muzikale avonturen en verrassende overgangen die debuut Oracular Spectacular te bieden heeft. Opvallende keuze: deze dag speelt de band het album integraal. Dat betekent wel dat de bekendste nummers (Time To Pretend, Electric Feel, Kids) in de eerste helft van de set zitten waarmee flink wat kruit na een half uur verschoten is. Vooral tijdens discokraker Kids is het feest, en hilariteit alom als de frontmannen zo'n crowdsurf verbodsbord boven hun hoofd dragen. Sterk optreden, maar net als op Rock Werchter begin juli een of twee krakers toch maar tot het einde bewaren?

In de Bravo is nog zo'n moeilijkdoener bezig, al freakt Jamie Lidell er tegenwoordig slechts parttime op los met z'n elektronica, zo halverwege zijn set. Daarvoor puilt de tent echter niet uit: iedereen wacht op de soul- en funkkant van voormalig abstract elektronica-muzikant Lidell, en die overheerst uiteraard. Voor de tournee ter promotie van nieuw album Jim is de hulp ingeroepen van een lang niet misselijke, volvet klinkende soulband. Tijdens het opgeruimde Another Day breekt op slag de zon even door, het publiek wordt gek bij een a capella versie van monsterhit Multiply. Dan rest er Lidell niets anders dan in zijn groene korte broekje en witte hemd diepe buigingen te maken naar het publiek, dat door het dolle heen is. Sterk.

Dat zonnetje opgeroepen door Lidell is van korte duur. Elbow uit Manchester is al vier albums lang gespecialiseerd in de allermooiste liefdes-, drink- en treurnisliederen, met als nieuw hoogtepunt het nieuwe The Seldom Seen Kid. Dus is het geen toeval dat de band nog niet is begonnen, of een hoosbui barst los boven Lowlands. "In Manchester, it rains 200 days a year", zegt de altijd innemende zanger Guy Garvey troostend, na de spectaculaire opening met trompetten in Starlings. "This is just a shower, I promise." En verdomd, na een uur formidabel uitgevoerde prachtsongs is het althans tijdelijk droog. Buiten dan hè, want genoeg zalvende liedjes die dit uur voorbij komen zorgen voor een instant brok in de keel en bij sommigen voor een enkele traan. Zeker bij die nog altijd huiveringwekkend mooi opgebouwde versie van New Born, van fluisterzacht tot bikkelhard. De finale van A Day Like This wordt opgeluisterd met honderden Elbow-vlaggetjes van de platenmaatschappij. Dat vindt zelfs Garvey zichtbaar leuk om te zien.

Een bezoekje brengen aan de knettergekke Japanners van Asakusa Jinta is eigenlijk geen perfecte manier om de drie kwartier wachten naar anderhalf uur Sigur Rós te overbruggen. Zeker, de balkan-achtige punk en hoempa van de Jinta zorgt voor een feestje en klinkt op MySpace leuk, maar pakt live uiteindelijk niet zo rommelig en chaotisch uit als een gemiddeld Dropkick Murphy's of Gogol Bordello-optreden.

Ja, en dan zijn we aangekomen bij het concert der concerten van deze Lowlands, misschien wel van de geschiedenis van Lowlands. Van het IJslandse Sigur Rós welteverstaan. Laten we net als in de nagel-op-de-kop-recensie van VPRO's Atze de Vrieze de vergelijkingen tussen de muziek van de band en de IJslandse natuurverschijnselen eens rusten en omschrijven wat hier nu eigenlijk gebeurde. Introverte jongens die in de mist het podium betreden. Zanger Jónsi in verenpak en met glitters op de wangen die in langzme opener Svefn-G-Englar met zijn strijkstok die angstaanjagende geluidsmuren uit zijn gitaar tovert en instant kippenvel bezorgt met zijn kraakheldere uithalen in het verzonnen taaltje Hopelandish, de spanning tergend langzaam opvoerend, aanzwellend tot een eerste daverende climax.

Er zullen er nog vele volgen in andere lange stukken (Festival, Hafsól) maar vanaf dat moment staat het publiek in de volle Grolsch-tent met open mond als aan de grond genageld. Meer dan tijdens de show op het grotere Rock Werchter in de open lucht overheerst hier al snel een collectief, bijna tastbaar gevoel in de tent dat we met z'n allen naar iets heel bijzonders staan te kijken. Dit is geen concert meer, maar een fysieke en psychische ervaring.

In de tussentijd zien we de elfjes met bloemen in het haar van Amiina opeens zitten, sfeer en geluid versterkend met hun vioolakkoorden. Magisch moment: tijdens het nummer Sé Lest betreden de vijf blazers vanuit de coulissen in stoet het podium om daarna mee te blijven spelen. Zowel in de oudere, lange en groots klinkende stukken als in de kortere, wat frivolere liedjes van nieuw album Með suð í eyrum við spilum endalaust (‘Met een suis in onze oren spelen we door'), die elkaar perfect afwisselen. De alles behalve toegankelijke, maar zo tot de verbeelding sprekende en soms duistere muziek doet liefhebbers en nieuwe aanhangers geregeld naar adem happen. Bijna niet te bevatten hoe zoveel schoonheid in muziek gevangen kan worden. En dan kan Sigur Rós anno 2008 ook nog uitbundig zijn, tijdens het massaal meegeklapte Gobledigook met lichten in alle kleuren en confettikanonnen.

De genadeklap komt met de vaste toegift Popplagio (Pop Song), dat een kwartier lang opbouwt naar de meest intense finale van dit hele optreden. Drie bekenden die ik kort na afloop los van elkaar spreek, hebben alle drie net als ik de wow-uitdrukking nog op hun gezicht en zeggen alle drie nagenoeg hetzelfde: "Ik was op het einde echt niet meer op Lowlands of in deze tent, ik was ergens anders, op het podium, of ergens daarboven zwevend." En dat zegt eigenlijk nog veel meer dan bovenstaande omschrijving. Wat geweldig dat Sigur Rós dankzij zo'n zeldzame bezieling op het podium inmiddels zo'n grote en devote aanhang heeft gekregen. Niets minder dan respect.

Wat een einde van een wederom zeer gevarieerd Lowlands (who needs Editors op herhaling anyway?), met diverse stemmingen en genoeg spannende nieuwe acts van dit moment die vaak in goeden doen waren, met de belofte in zich om later grotere podia op Lowlands en andere festivals te bereiken (oa. Laura Marling, Lykke Li, Holy Fuck, MGMT, Yeasayer). Een fijn vooruitzicht. Wie weet wat volgend jaar gaat brengen… Mogelijk nog wel iets meer échte verrassingen dan deze editie, al is dat feitelijk niet direct een klacht.

Foto's Sigur Rós, MGMT: Herman Roggeveen (NLpop)

Lees ook:
- Lowlands, dag 2: venijnige Franz op scherp, sneue Sex Pistols
- Lowlands, dag 1: inkomen met Santogold, The National en Hot Chip
- Eerste impressies op Lowlands 2008: druk man!